Zeldzaam zuur bloed leidt naar ziektegen

Description

Een patiëntje met terugkerende aanvallen van misselijkheid en bloedverzuring als ze  bijna een dag niks had gegeten, blijkt een nieuwe genetische ziekte te hebben. Artsen en onderzoekers van het UMC Utrecht schrijven dit in het wetenschappelijke tijdschrift New England Journal of Medicine.

Het was een mysterieuze patiënt die kinderarts dr. Peter van Hasselt van het WKZ/UMC Utrecht op de intensive care zag. De baby had regelmatig aanvallen van extreme verzuring van het bloed na vasten (‘ketoacidose’). Hierdoor moest ze overgeven, heel veel plassen en haar adem rook naar aceton. Het is een bekende complicatie van suikerziekte, maar als losse ziekte is het zeer zeldzaam. De oorzaak is meestal onbekend.

Biologische oorzaak

Van Hasselt vond de symptomen zo heftig dat hij een duidelijke biologische oorzaak vermoedde. Hij besloot de hulp in te roepen van geneticus dr. Gijs van Haaften van het UMC Utrecht. Nauwkeurig genetisch onderzoek van de patiënt (zogenaamde exoomsequencing) leverde verdachte mutaties in het MCT1-gen op.

Van Hasselt en Van Haaften dachten nu dat mutaties in dit gen de ziekte veroorzaakten, maar ze zochten bevestiging. Daarom voerden ze aanvullend genetisch onderzoek uit bij 96 patiënten die regelmatig last hadden van extreme bloedverzuring. Ze vonden zo  nog meer patiënten met mutaties in het MCT1-gen. De grootste genetische defecten troffen ze aan bij drie mensen met ernstige ketoacidose. Definitieve bevestiging kwam uit het laboratorium. In menselijke cellen bleek het uitschakelen van het MCT1-eiwit inderdaad het weefseltransport van zure moleculen, de bron van ketoacidose, stil te leggen. Dit onderzoek vond plaats in het Lab Genetische en metabole ziekten van het AMC.

Genoeg eten

“We hebben een nieuwe genetische oorzaak ontdekt van deze zeldzame vorm van ketoacidose”, zegt Van Hasselt. “Patiënten lopen dus lang rond zonder dat ze weten wat voor ziekte ze hebben. Dankzij onze vinding kunnen we nu al vroeg een diagnose stellen. De aandoening is niet te genezen, maar wel goed onder controle te houden door te zorgen dat je altijd genoeg eet.”

Want als je een tijdje niks eet, gaat je lichaam vetweefsel verbranden. De lever zet dan vetten om in zogenaamde ketonen. Cellen kunnen deze ketonen als brandstof gebruiken in plaats van suiker. Bij patiënten met ketoacidose kan dit doorschieten. Hun lever maakt veel te veel ketonen waardoor het bloed gevaarlijk verzuurt. In zeer zeldzame gevallen overlijden patiënten hieraan als medisch handelen uitblijft. Een infuus met een suikeroplossing maakt overigens snel een einde aan een aanval. Genoeg en tijdig eten kan aanvallen helemaal voorkomen.

“Deze resultaten laten de kracht van nieuwe genetische technieken zien”, zegt geneticus dr. Gijs van Haaften. “Bij zeldzame ziekten kunnen we dankzij één patiënt dus soms al de oorzaak vinden.”

Transporteiwit

Het was voor de wetenschap nieuw dat ketonen via een transporteiwit geholpen moeten worden om cellen binnen te komen. Tot nu toe dachten wetenschappers dat de energierijke stoffen zich vanzelf in weefsels verspreidden. Het MCT1-eiwit komt voor in het hele lichaam en helpt alle weefsels bij het opnemen van ketonen.

Van Haaften en Van Hasselt beschrijven hun resultaten in het wetenschappelijke tijdschrift New England Journal of Medicine van 13 november. Ze werkten nauw samen met collega’s uit het AMC in Amsterdam en internationale artsen die patiënten met vergelijkbare symptomen bijdroegen.