De nachten in het ziekenhuis of in een revalidatiecentrum zijn voor patiënten geen pretje. Ze slapen vaak dramatisch slecht: gemiddeld anderhalf uur korter dan thuis en maar liefst 57% van hen komt thuis van een ziekenhuis of revalidatiecentrum met een slaapgebrek. Dat is zeer zorgelijk: patiënten, jong en oud, herstellen beter door goed en voldoende te slapen. Slaap, het goedkoopste (patentvrije) medicijn dat er is, zorgt namelijk niet alleen voor een beter herstel maar ook voor een betere afweer, betere therapietrouw, minder depressies en minder noodzaak voor pijnstilling. Voor jonge kinderen (zoals de pasgeborenen op de neonatologie afdeling) zorgt slaap daarnaast ook voor een optimale hersenontwikkeling.
Natuurlijk zijn er voor patiënten de gebruikelijke ongemakken van het slapen in een vreemde omgeving, maar ook angst en pijn zijn belangrijke slaapverstoorders in het ziekenhuis. Echter, uit onderzoek blijkt dat andere, veel banalere, oorzaken nog veel vaker slaap van patiënten verstoren: wakker gemaakt worden voor routine controles, gepraat op de gang en geluiden van kamergenoten, piepende machines, maar ook gebrek aan daglicht overdag, zijn zaken die de slaap ernstig kunnen verstoren. Dit is allemaal te verbeteren, mits er aandacht voor is.
Binnen het UMCUtrecht is, door programma’s als ‘UMC Utrecht in beweging’, gelukkig steeds meer aandacht voor fysieke activiteit. We realiseren ons vaak niet dat om fitter en sterker te worden door fysieke training of activiteit rust (slaap) nodig is. Juist in de periode ná een fysieke inspanning (de herstelperiode) komt het lichaam tot een hoger prestatieniveau. Een topsporter en zijn begeleiders weten dit, en hebben dan ook veel aandacht voor de herstelperiode. In deze periode is vooral slaap belangrijk. De primaire functie van slaap is namelijk herstel. Tijdens de diepe slaap vinden lichamelijke herstelwerkzaamheden plaats zoals wondgenezing, neuronaal herstel, botgroei en spierherstel. Zonder goede slaap dus geen optimaal herstel. Dat geldt ook voor de patiënten (van baby tot geriatrische patiënt) in het ziekenhuis of revalidatiecentrum: herstellen van ziek zijn is topsport.
Het is hoogste tijd dat zorgverleners slaap als een belangrijk medicijn gaan zien. We roepen verpleegkundigen en artsen van alle afdelingen daarom ook op om van slaap een speerpunt binnen de zorg te maken. Slaap is een primaire levensbehoefte en moet worden gezien als een essentieel onderdeel van de behandeling en het herstel van patiënten.
Is het moeilijk om patiënten ’s nachts beter te laten slapen? Nee, dat hoeft niet moeilijk te zijn, als we er maar aandacht voor gaan hebben. Dat is waarom we een onlinedocu en website (www.onlinedocu.nl/slaap/) hebben gemaakt. Met een aantal praktische veranderingen is al veel gezondheidswinst voor de patiënten te behalen. Maar, we moeten het wel samen doen.
Dr. Olaf Verschuren, kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde Utrecht, afdeling Revalidatie, Fysiotherapiewetenschap &Sport, UMCU
Dr. Jeroen Dudink, Afdeling Neonatologie, Wilhelmina Kinderziekenhuis, UMCU